Jumat, 07 Oktober 2011

BABAD PURA DALEM BALI BATU KUUB LAN PURA DALEM SIDHAKARYA BALI


YEKI  BABAD PURA DALEM BALI BATU KUUB

Miyasa Sanghyang Pasupati, aneng gunung radja, tasak yogan Ida, kesabatan tiba maring luah, kekenaning watu, ketug linuh, udjan angin, kilap tatit, metu ong rare sangkaning watu, ireng rupan niya, ane wetu sangkaning didih. Putih rupan niyan rare, sakeng kane ngaran luah ika tukad lipak, yeka wong rare maka rua, a lila ulangun ring wana, rauh tengahin kenana, kepanggih antuk lembu, tuk ketakenin,, Dewa makakalih – sira Idewa kalih – sira I adji – sira I biyang – ngenika anake alit, ,, tiang ten uning ring ramerena,, - Didja purie – tiang tan uning ring umah, Matur I lembu, titiang uning pemangkan iratune, iratu puteran Sanghyang Pasupati ngaran Dalem Kembar, Dalem Putih, Dalem Selem, I ratu midjil sangkaning watu, uli mangkin ngaran Dalem Batu Putih, Dalem Batu Selem, Nanging ten dados sareng kalih madeg agung, wenang senunggal angamong rat, memeos wong rare kalih – Lembu – ane tjenang patut – among gumi lembu - , ngerawos I lembu ane wenang ngamong djagat, sane Selem, apan Selem meraga Wisnu, angawa dayuh ikang negara, aketo atur I Lembu, memaos anake alit, Lembu – Didja patut tiang nongos, meuwus I Lembu, Dening I Dewa peragan Watu, nika wenten batu mekelep, kesunarin antuk Surya, patut irika I ratu mekarya radjiya wastu ngaran batu mekelepan. Sapunika atur I Lembu, ring ong rare ireng. Moos ong rare ireng, Lembu -- ,, Suksma tiang, nanging teken tiang ring I Lembu, Didja I dewa megenah Lembu ,, -- matur I Lembu, ,, Genah titiang  ring alas kawengku antuk wana radja, ling wong rare, Lembu sakeng make ngaran, unguannya, taro apan Lembu ngetarang Dalem tiange matur I Lembu titiang tampi. I dewa mastu genah titiange, ngaran taro, titiang mastu genah punika, Dening iriki Dewa ketjuduk ring titiang, wokasan ngaran gumi Ketemu, amunika tiang ngerawos ring I dewa.
Titiang patjang mepamit, nyewarga, yang tan I ratu uning ring titiang, tiang I Lembu Nendini, ilang puasira I Lembu Moksa, ,, mekerana lokange kuang Lembu ane keditari bin asiki.
Mangkin memeos anake alit kekalih : Baos Batu Putih: ,, Dewa Batu Selem, Dening aketo baos I Lembu, Dini I dewa madeg ratu, apan tiang tan dadi iriki sareng madeg, tiang ngalin I dewa angungsi genah, mapan midjil kembar I dewa ngamong gumi, tiang apang polih ngamong djagat, akenten ling Dalem Batu Putih, Memaos Dalem Batu Selem nah memarga I dewa, sakewala elingan sampunang lali pewidjilane kembar ale ayu peparenge, didja I dewa megenah wekasan apang ketemu ring tiang, apan ada payolas I lembu, ngewastu unguan katemu, aketo baos Dalem Batu Selem, angungsi ungguan Dalem Batu Selem, amnos Dalem Batu Putih, ngelas kayun memargi ida ngauhan ten ngewastu genah ida memargi madan gumi Losan, sue ida me-mutang-mutang ngelod kauhan ring tengahing alas, nenten naaning keni rayunan, kelangkung kasetang kelangkung keluene; Keleson ida ring tengahan alas, tan sida memargi melinggih ida ring tengahin alas ke-sedih-sedih Dening keluen kelangkung ; eling ida ring baos I Lembu, nguningang boos I Lembu reke putran SANG HYANG PASUPATI, irika ida ngastawa Sanghyang Pasupati, lantjik pengastawa ida ane toya wetu sangkaning Siti,, Nika karayunan,, betjik kayun ida menawi kesewetjan antuk Widhi. Irika ida ngewastu alare, nukasan yan dadi gumi ngaran ,, BATUYANG” .
Wusan ida mastu alas, akget ida ana parekan akeh mendakin sehanannin menesa : Gaduh, Kebayan, Pasek, Dangka, ngukuin, penyelaweyan, langkung pangubhaktin ipun nyiwi angan Dalem.
Wenten baos Dalem, nah amone bhaktin tjai apin manira, adjak tjai ma kedjang, Bisa tjai ngelinggihan, agung manirane, manira ngewastanin tongose ne dadi gumi ,, Batu Adji” raris kiering bahan ruang kapantjime lampah ira.
Rauh ring patjime mesanekan puasira kairing dening ruang, irika kekaryanin linggih ,, ling ida Dalem, kita ruang mani sedaya, sangkane ruang rauh manira dini, manira pastu tongose ene. Uli djani meadan gumi ,,Ategge’’ tur ida melinggih irika, wenten asasih irika, ida melinggih purna dayuh, nirmala data kayun ida, irika ida mewastu, kiering den ruang Sedaya” Pastun Dalem, saking mangke ngaran gumi ,, Batu Bulan’’ Lega ruange sami ngiringang, wenten baos Dalem, tjai ruanga ajak mekedjang. Desengke manira ngalain tjai ke pandji medesa, manah manira sungsung sat suba atje, kenten baos Dalem, Roange sami ngiringang memargi.
Dalem kepantjimewane. Rauh ring tengahing alas, tan wenten djatma epanggih irika ida nyiksik aga ngayun-ngayunin yanin gede dadi agung ruange tjenik sing bani paak, yan tengah dadi agung ruange endep sing purun tangkil.
Akenten penyiksik Dalem ring raga, eling sedeke ngardi gumi ring Batuyang, Anake tjenik ane seneng anening kayune memanggih yang, Irika raris Dalem ngenistang raga nanging pekatune nirmala. Kaget Dalem, wenten parekan katah nangkili dahat pengubhakti ring Dalem kaula, kadi kebusanin antuk kenaka kayun Dalem. Irika ida mastu tongos iruang okasan dadi gumi ngaran gumi ,,Kayun Mas’’ Iruang sami ngiring, Baos Dalem ring ruang, ruang atji mekedjang, sing dja ane ening medasar ban nista masih mangguh ayu, djani atjemastu. Kala nista atje mangguh ayu sangkaning ruang atje mastu okas dadi gumi ngaran gumi ,,Kalanis’’, Atje dini nyinyid raga ngaran ,,Dalem Tungkub,, Tongos tjaine medjalan nangkil ngaran Seman Bantas, unguan batas wus meurip, aketo boos Dalem, Sue ida melinggih irika betjik pekayunane lila purna nirbana. Pastu ida genahe yan dadi gumi ngaran gumi Taman, unguan ida mesutji,, Kasuen ida malinggih irika nyansan tan betjik kayun ida dadi Dalem nyidnyid raris ida ngastawa : sama polahe kadi ring Batu Yang,, Katjep ida Sanghyang Pasupati, praya nunas genah, patut linggih Dalem Putih.
Ane sakya ngemara, ketiba ring Dalem Putih. ,, Manga lunga ngedaksina wana ,, Irika Dalem wus ngastawa, tur mastu genahe Dalem Yang Batu,, raris ida memargi ngedaksinawana, rauh ring Sakenan, ketangkil antuk I Dukuh Preteka, Sakenan unguan nya,, Atur I Dukuh Sakenan, I dewa sira titiang tan uning, Lunga kidja mapi karya, nganika Dalem, manira Dalem Batu Putih,, Patjang milih tongos , mangde manut genahe Dalem Putih’’ I Ratu sira madue okene, baos Dalem manira tan uning ring ramerena widjil manira ring tukad Limpar Kembar pawidjilan manira Selem kalawan Putih, widjil sangkaning batu. Dalem Batu Selem sampun angawawa gumi, sawengkoning Gelgel.
Manira tan oleh ngamong rat, sangkan pituduh I Lembu ngeranayang atje anurang lampah, ibe tua nyen apang manira uning ‘’ Kaget I dukuh tur kesaup Dalem kalinggihang ring Pelangkan. Atur ipun I dukuh, Ratu Dalem titiang parekan palinggih tjokor I dewa, I Dukuh Preteka Sakenan Tjokor I dewa nurunang titiang, titiang ngelahang, tjokor I dewa ring buhpadan tjokor I dewa,,
Inggih yang tjokor I dewa praya milih genah, titiang ngaturang saha ruang’; Baos Dalem manira trima. Raris I dukuh nganikin pianak :Tjening pianak bapa sadia tjening bapa kerahuang atuk Dalem napi kayun milih genah ‘’ Tjening nyen ngiring, sadjang pangubhaktin tjeninge iring ida ke Uluatu, ditu ida iring apang sungsunge teken ruang tjeninge peladjain ruang tjeninge metata atur, Tjening peladjain ragman I dewane utamanin pediksan, yang suba bisa apang ada dukuh Uluatu. Panak I Dukuh ngiringan matur I dukuh ring Dalem, Ratu Dalem memarga tjokor I dewa, Titiang tua tan wenten ngiring. Parekane ngiring satmaka sampun titiang’’ Raris Dalem memarga kairing antuk I dukuh,, Rauh ring Uluatu, kaget Dalem manggihin Petung Gading beling.
Ngendika Dalem, dukuh - ,, Tembe manira ngemangguh Tiing Petung gading beling. Kapanikayang I dukuh, munggal, atur I dukuh : ,, Ratu Dalem titiang tan makte gegawan napi anggen titiang ,, Meling Dalem ring makte pedjenengan. Kawite metu ring tukad Limpar ,, ngaran kerise ,, I djala ketenggeng ‘’ Raris ida ngunus pedjenengane I djala ketenggeng, kesempal belinge I Petung Gading ‘’mesat tungtungne niya ngelangit itjal, Beling metu rare Wadu Ngandika Dalem ring I Dukuh : ,, Dukuh rarene Dukuh nyuang piara dini. Muntjuk tiyinge ilang kelangit. Uli djani tongose adane ,, Luhur’’. Apan ya ngelangit langit ngaran luhur. Okasan nyen dja nunas toya mekerti yadnya dadi nganggon mutjuk tiying metjapah. Sapunika pendikan Dalem. Atur I Dukuh : ,, Ratu Dalem titiang ngiringan. Titiang irika patjang nukuh. Dalem retjang titiang parekan tjokor I dewa patjang ngiring mekarya puti. Puput purin Dalem, Pemargin ida anggen pepasih puri. Dening padjang lombong antuk ida memargi saking Limpar wastaning purine,, Djimbaran’’. Dalem mepasih Dalem Batu Putih Djimbaran. Boosan I Dukuh Uluwatu kesedih-sedih ngemban anake rare bane tusing ngelah meme. Didja men ruruhang dane susu. Kala I dukuh sedih negmban anake rare wenten kidang rauh ring alase, djek wirose mesusuan anake rare ‘’Rahine wengi keemban antuk I kidang. Kasuwen kanti duur anake alit tan maan kekenaning lara. Ditu I dukuh sauh raos : ,, ih tjening ingerang uli djani bapa ngelabuhang raos. Tjening rahayu kalih kepasusuan olih kidang, ngepit patih kidang, yang rjenung ngepet patia kidang anadeh kidang wastu apang kekenaning sakit grehastha.,
Tjening apan lekad uli tiying Petung Gading, thening adanin bapa: ,, ILuh Pering Gading’’, terehan I dewa, bapa, wekasan tan dadi piles nganggo galar tiying, apan luwute mimitan I dewa/dewane tiying. Nyen dje pules megalar ban tiying terehan I dewa, bapa, wastu apang kekenanging sakit hrehastha. Keto sapan I Dukuh. Utjapan Ni Pering Gading tjutjud ngayahain I Dukuh, arin dadi pengayah anake tua/. I Dukuh kala memeningan raga, keayahain antuk Ni Pering Gading, tulia kadi Sanghyang Siwa, Keayahain antuk I Suprabha. Rupane Ni Pering Gading mehayu, tjarma gading, pekaryane manuting gegaen I Dukuh. Tan surud memetik gae ring pondok luir ipun ring peabianan. Utjapan Dalem Putih Djimbaran, Sampun puput purin ida, pekaryan Dalem Putih Djimbaran tan led ring bukit mekarya peabianan. Keiring ban parekan. Kadi sue pemargin ida memetik ring peabianan, ketemenin polih simpang. Kesimpangan antuk I Dukuh Uluwatu arsa ida simpang, kiering antuk I Dukuh, rauh ring pedukuhan melinggih ida ring pepelangkan- Ni Pering Gading kala repot ring perantenan. Keguin antuk I Dukuh, kekenken ngaturang tjanang lekesan, aktur ring Dalem baos I Dukuh.
Ewo Ni Pering Gading mekarya tjanang lekesan tur ngaturang ring Dalem. Kaget Dalem metjetjingak., ring hayuning wang pewistri dewata tulio yang manon. Nangdika Dalem : ,, Dukuh, nyen anake luh ne ?’’
Ulatur I Dukuh, Ratu Dalem puniki pianak titiang. Ngandika Dalem : ,, yang sadja pianak Dukuh, atje arsaapang ia kapuri, anggon atje rabi. Matur I Dukuh Ratu Dalem, turas ring titiang, nenten sandang Dalem ngarsang panyeroane. Mangda sampun sangkaning titiang, ngawe sepung ngebukin purine. Ngandika Dalem : ,, Dukuh, apa krana yaning warna pianak Dukuh, anak nyandang dadi penampan puri’? Dukuh nyandang meaturan ke puri. Matur I Dukuh : ,, Ratu Dalem, amanah titang tan malih penyeroane tjokor I dewa madruwe sedeke nyempal petung gading antuk pedjenengane I djala ketenggeng, medal wong rare. Pitjayang tjokor I dewa ring titiang. Puniki sampun madan Ni Pering Gading. Ngandika Dalem : ,, Dukuh, sedeng melah duen manira ia tusing dadi, nanging dadi, Dukuh nunas, wenang ngaturan. Yan atje ngemban, tan wenang kepadmi ring sentana ngaran. Dukuh nunas : Ngemban suba pianak Dukuh, wenang atje ngarsang Nepadmi : Matur I Dukuh : Ratu Dalem, nenten padjang titiang yening Dalem ngawi wenang, aturang titang Gelis keambil antuk Dalem. Sampun dados rabin Dalem Putih Djimbaran. Geginane Ni Pering Gading sami kadi pondok I Dukuh memetik ring pewaregan : mesodo rayunan Dalem. Dalem ngansan sarat ngawe peabian ring bukit.-

* Mangkin kotjapan Dalem Batu Selem.*
Sampun sue ngamong djagat ring Gelgel rumbang pikayun ida, eling ring semetonane. Yapin polih amangku djagat, yang tan uning ring sameton, tan peguna gu matenge. Tan suka kayun ida punika mahawinan Ida matilar ring sawangkoning Gelgel. Ngetut lampahe Dalem Batu Putih. Kepantjime wana margin ida. Sampun doh ida memargi ring wana. Memanggin desa. Wenten parekan kepanggih irika ida metaken : ,, Nyen ragane, gumi apa adane ‘’ Matur parekane : ,, Titiang Manesa, Ngukuin gumi ,, Batu Yang’’ wastane pastu ida Dalem Batu Putih. Dalem didja – ida ring batu adji.—Atehin dja manira ketemu ring Dalem Batu Putih – ling Dalem. Ngiring I Ngukuin – Rauh ring Batu Aji, ketangkil antuk I Gaduh. Gumi Batu Adji wastane. Pastun ida Dalem Batu Putih. – Dalem didja, -- ida ring Batu Sasih. Iring dja manira ketemu ring Dalem Batu Putih. Titiang ngiring, -- Rauh, ring penegara Sasih., ketangkil antuk I Kabayam,. Baos Dalem : , Gumi apa adane ‘’. Matur I Kabayan : puniki penegaran Sasih pastun Dalem Batu Putih. Baos Dalem : ,, Ida didja ‘’ – ida ring desa Kayun Mas, Kalanis amengku desa. Baos Dalem : ,, Ngukuin, Gaduh, Kebayan, ngoyong dini, atje pekardin Dalem Batu Putih. Apan sami ngemetuang tirta Sudhamala. Manira newek ngungsi desa Kelanis. Perekan teri ngiringang memargi Dalem Rauh ring penehara Kalanis, ketangkil antuk I Dangka : Baos Dalem : ,, Didja tongos Dalem Putih, Dangka ?’’ I Dangka nangun yasa ring Yang Batu. Baos Dalem : ,, Dangka atje pekardin ida dini. Atje newek ngetut Dalem Batu Putih. Matur I Dangka : ,, Titiang ngiring ,,. Memargi Dalem keiting antuk panak I Dangka. Mada I Merangin. Rauh ring Sakenan ketangkil antuk I Dukuh Preteka. Baos Dalem : ,, Dukuh , Dalem Batu Putih didja. Matur I Dukuh : ,, Ida aturin titiang mepuri ring Djimbaran’ ? Pianak titange sampun ngiring madan I Dukuh Uluatu Baos Dalem : ,, Manira nyada ketemu ring Dalem Batu Putih. Baos Dalem. Matur I Dukuh : ,, Ratu Dalem memargi I Ratu elingan pianak titiange I Dukuh Uluwatu’’. Memargi Dalem, Rauh ring penegara Djimbaran memanggih puri kewala tan wenten anak ketakenin. Nyogjog ida ngepuriang. Rauh ring puri ketemoni Ni Pering Gading wus mesodo rayunan Dalem Putih. Dalem nemenin keluen – djeg nyodjog nungkabin rayunane. Saget Ni Pering Gading tur angutjep:.. Djero sampunang dje ngungkab rayunan punika druewen Dalem Batu Putih Djimbaran. Wangde ida ngungkeb rayunan. Baos Dalem : ,, Ida didja ?. Atur Ni pering Gading : Ida ring bukit meriksa peabian. Medal Dalem saking puri angungsi pekebonan tan wenten kepanggih ring, --- metetakon ring pekebonan. Asing djadmane ketakonin ngeri djedjeh melaib nyinengguhan tonyo raksasa, Uwug peabian ring bukit antuk a djerih. Dalem Batu Putih rauh ring puri angungsi rayunan wawu katjingak siyos genah kadi dumun. Baos Dalem, Pering Gading nyen ngungkab rayunan manirane. Matur Ni Pering Gading : Ratu Dalem wenten anak kepuri ngungkab rayunan druwene, titiang a djerih antuk rupane. Menawi tonyo, menawi raksasa. Rupa Selem rambut kintjing, djenggot, kumis brengos, kales, raga mabulu, a djerih titiang. Baos Dalem Putih : kidja lakune ?.
Atur Ni Pering Gading : Ipun ngungsi pekebonan tjokor I dewa. Baos Dalem : , Atje ngetut lampahe sang duratmaka. Memargi Dalem Batu Putih angungsi pekebonan. Rauh ring sisin pekebonan, memanggih parekan djerih, ada perot, ada dekah, ada sosoh, ada runtag nagkilin Dalem Batu Putih. Nguningan peabiane kerusak antuk tonyo raksasa. Duka Dalem : Didja ya ?’’ Manira patjang ngematiang I duratmaka, Bose iba mati. Pada krodo sang kalih, pada pedih kang ruang rame kang yuda. Mesue siate, tan wenten lung ten wenten kanin, tan wenten mati melani yudane, rubuh ikang bukit. Kasuwen-suwen siate, sami lesu kang kalih, pada won ikang ruang mesanekan yudane irika pada metaken. Iba nyen, teguh sakti wanen. Mesaut sang ketakenin : Iba nyen teguh sakti wanen. Pada saling takenin ring  adjeng sang metaken mentik kayu kepuh kembar mebanas lelipi. Mekayun sang kalih. Ngandika Dalem Batu Putih: Kai Dalem Putih Djimbaran,. Ngandika Dalem : Kai Dalem Batu Selem. Eling Dalem Putih ring gegawan kawitan, ,,Apa sendjatan Dalem Selem dadi Teguh ?’’
Apa sendjatan Dalem Putih ?Boos niya Dalem Selem. Irika sami pada mataken tur ngedengang sendjata kawitane. Sendjata Dalem Putih Djimbaran madan  jala ketenggeng. Sendjata Dalem Selem madan Miring Agung. Irika wawin ida pada eling masemeton. Betjik2 bebaosane, tutur saling tuturang. Dewa saling Dewanan. Baos Dalem Selem : Dewa – Dalem Putih Djimbaran de nyebetang, sangkan i dewa tiang lekad dadua kembar dua para gumine kemarin baan musuh, kerana tiang i dewa mesiat ngadjak nyama. Nanging de nyebetang djalan uli djani elingang masemeton. Baos Dalem Putih : Djalan iriki ala ayu, pati urip, suka neraka. Baos Dalem Selem : Tan ngiring – I dewa melarat saking limpar polih mekarya gumi batu lepang. Batu yang. Batu Adji, Batu Bulan, Kalanis, Kayun Mas, Taman Yang Batu. Kalih purine ring djimbaran.
Djimbaran inggaran linggah. I dewa mepekardi sampun linggah. Titiang sami ton kembar tan madruwe pekardi tusing pada semeton. Tiang pamit ring i dewa praya ngungsi – genah nguub desa. Ngutara wana lampah tiang. Nanging elingang baos kadi i nutjap. Dalem Putih djalan. Baos Dalem Selem : Yan i-dewa mapikayun kepangguh ring titiang. Dukuh ngawetara wana, tekenin yan wenten gumi batuhe, taken – takenan.Baos Dalem Putih : , , Margi !, , , . Baos Dalem Selem dewa apang ada anggon pinget okasan genah mayuda adanin Bukit Kali. Baos Dalem Putih Djimbaran : , , Margi !! ada sanggupo kasang – gupang. Dalem Putih ring Djimbaran : ,, amengku ring Bukit. Dalem Batu Selem memargi ngutara wana. Kairing dening pandjak, rauh ring tengahin wana.
Baos Dalem : Miringan Manira makedjang manira mekayun ngawe genah, dening ketjingan genah ring alas kelapa. Rasa suka Dalem Ledang, pandjak lega, Kanikin ruange sami mairingan. Rauh ring alas Kelapane, sami hageman hangabas alas kelapa. Rikalane sampun rebah, alasa pikatka kelapa punika ketintjap antuk roang. Ngewetan wana lampah ira. Baos Dalem : Bin pidan dje dadi gumi genah ira manirane mangguan dini. Irika Ida ngorang genah ketjingak wenten genah tanah Putih, Baos Dalem : Bin Pidan dja dadi gumi tongos manirane mangguanne ngorang uling djani apang madan gumi.
Batu Bolong. Raris ida memargi ngewetan, rauh ring pantarin margin maserot tjokor Dalem anampak batu kaget ling Dalem Bin Pidan dja dadi gumi, tongos manirane meseret ngendjekin batune, apang madan gumi Batu Belig.
Memargi Dalem ngawatara, rauh ring pantarin margi maserot tjokor Dalem anampak batu kaget ling Dalem Buin Pidan dja dadi gumi tongos atjene labuh apang madan gumi Batutulung.
Margi Dalem rauh ring pantarin margi kasatan ida Dalem, derika ida ngeredawe, tur ngarayunan toyo. Sapan ida dalem bin pidam dja dadi gumi tongos manirane ne apang madan gumi Batu Bedak.
Memargi Dalem rahayu pemargian ida dening wus keni toyo, sapan ida bin pidan dadi gumi tongose apang madan gumi. Batu paras, memargi Dalem rauh ring pantarin  margin, kanggek Dalem eling ring mekarya gumi sampun katah. Baos Dalem : Ring ruang gawenang ibane tongos gumi pegawen manirane pada tongosin. Apang ada parekan manira soroh Batu.
Parekan sami ngungsi genah, Dalem ngeraga derika, kairing baan sanunggal. Sue ida melinggih drika, tan wenten ngeruangin, baos Dalem ,, Bin pidan dja dadi gumi tongos manirane apang madan gumi Lami Mekutang”.
Baos Dalem ring parekane :, , Tjinyen dini ngisinin gumine’; parekane seiring. Dalem ngerage memargi ngewetan, rauh ring pantarin margi kaget ida ngemangguhang anak meyadnya ring Pura Puseh. I Gusti Bungngaya, Dalem nemonin melinggih ring sor peagungan. Kaget roangae makedjang ngaden tonyo raksasa ring batan peagungan. Pandjake melaib makejang duke dane I Gusti Buangangaya, pastun Dalem apang ye dadi gusti Bongkang. Margi Dalem ngawetara lampahe. Rauh ring pantarin djalan, ida nyingak tjokore keni nadjung batu. Baos Dalem : Kai Batu nandjung batu bin pidan dadi gumi tongose ne apang madan gumi Tondjaya. Margi Dalem ngawetara lampah ira. Rauh ring pantan ring margi ketjingak anak rame ngigelan Gambuh. Wusan mepandes nonton Gambuh sareng kalih, mepelangkanan ring patjima genah. Dalem ring weta nyorong Ni Gusti Ayu Tangkas, raris Ni Gusti Ayu Tangkas runtuh ngemasin sungkan buduh,. Dalem mengkeb ring alase, ewa gumi Tegeh Kurine, Ngerereh balian, Katah balian nulung tan ida kenak. Sang buduh dipdip, ngemigmig ngibukang Dalem Batu Selem, kewala ento ubad, ento wisada, mandi.
Baos Ni Gusti Ayu Tangkas ring pandjak, apang nyeripang Dalem Batu Selem, pandjak ngiringang. Lampah i pandjak ngeweten. Ngedaksinan ngepantjima. Sue peserepe, nanging ten wenten kapanggih. Kudang lemeng suen ipun Ni – gusti Ayu Tangkas kekenain sungkan lara. Wenten anak memanggih anak mengkeb. Nyedjehin pisan warnane kadi tonyo, tusing tonyo, kadi raksasa dudu raksasa. Ngandika Dalem : Iba ngalih apa, da djedjeh kapin manira. Matur sang kapandikain sambilange djedjeh. Djro tiang meserep, nyerepang Dalem Batu Selem djerone uning, didja tongosne?” atur i peserep. Baos Dalem : , , Awake Dalem Batu Selem”. Nyansan djedjeh i peserep metulak melaib nguningang ka djeron Ni Gusti Ayu Tangkas. Ngandika Ni Gusti Ayu Tangkas : Kenken tjai meserep dadi runtag teke, atur parekanne titiang  memanggih tonyo, boyo tonyo, raksasa boyo raksasa mengkeb ring alase wawutakenig titiang ngangken raga Dalem Batu Selem. Baos Ni Gusti Ayu Tangkas :, , Didja tongosne, adjak mai !. Atur parekane : ,, Nenten titiang purun newek ngereh ruange ngating kalase ring pe engkeban. Lunga Dalem Batu Selem kedjeron Ni Gusti Ayu Tangkas kairing ban ruang katah. Katdjingak antuk Ni Gusti Ayu Tangkas, laut ida, matjebur nyelempoh ring adjeng Dalem Batu Selem. Ngaturang raga mangda keambil antuk Dalem. Kenak premangkin Ni Gusti Ayu Tangkas . Dalam arse ida ngambil nganggen rabi. Matur I Gusti Tangkas : ,, Dalem iring titiang iriki medjero”. Dalem tan arsa. Baos Dalem : Mangde kegawenan puri linggih rabi, madan purine Bangkasa. Ring genah Dalemne nyorong ngangkas makarana Ni Gusti Ayu Tangkas sungkan buduh, irika genah purine. Baos Dalem : Mangde mabina purine mangde ring genahe mengkeb kegawenang puri, kawekastanin purine Dalem ditu mengkeb.
Sue ida mapuri irika mekayunan ida mekarya genah mesiram mesutji, mangda genahne Dalem Pebersihan.                                                                                                                                                                       
I Gusti Tangkas ngiringang pandikan dalem ngaturang puri saha ruang. Puput puri Bangkasa linggih Ni Gusti Ayu Tangkas, ngeraga dane melinggih derika tanpa wadwa. Baos Dalem Bapa Tangkas, bapa ngelah pianake, bapa ngaturang puri,  bapa ngaturang puri ruang di bangkasa. Atur Gusti Tangkas :, , Inggih punika tatadang titiang sakeng Gunung Agung. Anggen parekan di Bangkasa Pande Bang memarekan ring Tangkas,ring Dalem sakeng mangkin madan ipun Pande Bang angkasa ring purin Dalem mengkeb parekane iringan madan segerehan ring pesiraman. Idane ane miara parekane, parek Dangka bisaman Dalem , , Tangkas, iringan sami, suka sumanggup. Sami Lega, sami ledang, ala ayu peparenga manupada. Eling Dalem ring baos ledang kayun Dalem mapekayun mekarya taman. Taman penyungsungan Bali Aga. Yening pada bebas, ngaran taman Dalem pada getas. Irika ida ngeredana toya ring ida bhatara ring Gunung Batur. Kawinongan antuk bhatara di Gunung Batur mitjang toya Kamanalu. Ring Dalem pebersihan ngeredana ida tirta ring Bhatara Batu Karu. Bhetara di Batu Karu eling ida medui putrane. Sareng tiga pahum ida sareng teri. Batu Karu, Batur, Gunung Agung, peragan pasupati patut memitjayang toyo. Kepitja toyo solas ngaran toyo : Kundalini” Baos Dalem : Sue Dalem melinggih ring puri ditu mengkeb ten wenten santane ring puri. Ngeredane ida putra nunas ring  ida Bhetare di gunung Batur, ane kapitje putrane ngaran: Arya Pandji. Ring semangen linggihang. Ngeredana ida  putra Bhetara di Batu Karu, putrane ngara: Arya Ularan. Ring djaba tengah ida melinggih, Putrane dadue angemban puri ring bantjingah, ruange ten wenten ngemban. Dalem ngeredana patih ring Bhetara Batu karu. Ane keadel antuk ruang ngaran Arya pasung Gerigih. Ngeredane ring gunung Batur ngaran Arya Pasung Giri.
Ngeredane ring Gunung Agung, ngaran Arya I Tundjung Tutur, Kirang patih idane during wenten djatur. Baos Dalem : Ring para Arya tiga. Manira kungan patih bin aukud. Atur para Arya tiga. Sapunapi antuk titiang ngiring. Baos Dalem : Eda milih goba yen sube teguh, wanwen, ento pilih”baos Dalem. Arya tiga ngiringan. Sami pada mesuang retjang seket diri. I Pasung Gerigih rentjange madan Batu Piak, desane ring Kuta Dalem Gunung Batur. I Tandjung Tutur, rentjangne ,adan Batu Karang, desanne ring Krotok. Karang pelengkunganne ring sewengkoning penataran pedjeng. Rikale sampun metjangkup perange, Batu Krotok sami djerih. Batu sepih sami djerih  I Batu Piak newek mulih. I Batu Piak dadi patih ngaran patih Tambiak.
Patih tambiak keputra antuk Empu Bidjaksara widjil ring Kuta Dalem nepen batu-batune mepiak nyaga bukite kelod. I Tundjung Tutur nyage gumine kangin di tengahan Krotok. I Pasung Giri nyaga gumine kadja ring gunung Batur genahne ring Taro. I Pasung Gerigih nyage ane di tengah ring Beda Ulu genahne. Gumine kauh tan wenten ngamong I Kebo Iwa kanikayang ngamong tongose ring  Bali, Yan akudan warsa suen Dalem kegamel antuk para Arya kadi baos dalem sedeke ring Djimbaran Kerasa kerahuan ban duapara kerahuin putusan saking Djawi Madjapahit.
Pesengane I putusan : Patih agung Gadjah Mada. Ngungsi gumi Beda Ulu, ketemu ring I Pasung Grigih apang ada ngateh tangkile ring Dalem. Baos I Pasung Gerigih: Nenten purun ngiring tangkile ring Dalem, yang-tan uning Kebo Iwa titiang ten purun, ling Pasung Geregih. Baos irakian Mada: Didja unguane I Kebo Iwa. Baos I Pasung Gerigih. Ungguane ring Belah Batuh dumun rereh. Sapunika baos I Pasung Grigih. Memargi irakian Mada ngadaksina. Rauh ring pantari djalan wenten anak tua kepanggih matakon saling takonin, ngangken I tua, titiang I Dukuh Kedangan. Pengangken patih Agung titiang Gadjah Mada, metjepol anake anake tua tur nangkilin dening kumrah ortane sakeng sampun madeg  I gusti sakeng Djawi wisnu sekala. Atur I Dukuh Kedangan ngiring sumimpang.
Ling rakian Patih Mada: Nira tautulin. Kairing dane kepondok Kedangan.
I Dukuh Kedangan medue putra Luh Ni  Uradani.Kaniken Ni Uradani antuk I tua kepanikang ngaturang panyambrama. Gustine I Gadjah Mada uli Djawi. Ane satuang bapa sedina  teken tjening. Rawos I tua. Ni Uradani ngiringang mebaos2san. Ulangun Ni Uradani medingehan satuan I patih Agung. I Patih Agung arsa ring Ni Uradani. Ni Uradani ngiringan. Nemonan kedjamah Ni Uradani sambilan dane mataken : nyen mula teguhe di Bali, Nyen wanen ne di Bali. Matur Ni Uradani : Patihe sane kelima gumanti I Kebo Taruna ane kapudji. Baos Gadjah Mada : kerane madan Kebo Taruna, atur Ni Uradani : dane tan ngelah someh yan tan polih anak luh asal gede, asah tegeh, asah keririhan. Nenten kayun ngelah rabi. Dening tan wenten ana akenten ring Bali. Wusan nyamah wusaha baose. Baos patih Agung ring Uradani : Luh Uradani bin pidan yang saget nadi padjang manirane  ne bange pinget. Apang kene ban menira ngingetin pianak. Dane mekampuh gringsing wayang akuub pitjang dane arirang. Anggon wastran sentana wekasan dane mekampuh ariang tur ngalahin Ni Uradani. Ngungsi gumi Belah Batuh. Ketemu ring Kebo Iwa. Metakon saling takenin. Pengangken I Gadjah Mada utusan Dalem Madjapahit : Bali Djawane mangda paras paros adjin saling pekadjarin. Sapunika baos I Gadjah Mada. Baos I Kebo Taruna ngiring punapi pikayunane mangkin. Baos Gadjah Mada : uningan titiang kepuri patjang tangkil. Matur I Kebo Taruna : Inggih irika idewa dumun titiang dumun nguningan. Memargi I Lebo Taruna nangkil ring Dalem. Naos Dalem : Kenken Paman Iwa. Matur I Kebo Taruna : Punika wenten paman patih saking Djawi praya tangkil ring Dalem sane mepesengan Gadjah Mada. Punapi dalem. Baos Dalem : Adjak ye mai apa ane demenine ya rayunanne takonin ye apang ede keupet Baline di Djawi Kebo Taruna ngiringan. Ketemu ring Gadjah mada : Dewa patih Agung sampun kalugra tangkil patjang wenten paitja lungsuran, ane kenken senengin. Baos Mada : Titiang demen, nasina sengauk djukutne paku melketjing katihan, toyane mewadah tjaratan, Baos Kebo Taruna  : ngiring tangkil. Rauh ring adjeng Dalem nguntuk I Gadjah Mada tangkil. I Kebon Taruna ngerayunang rayunanne kadi inutjap. Baos Dalem : Paman Patih Mada ngadjeng dumun nyaan mebaosan  I Gadjah Mada ngiringan, ngambil rayunan nyerongtjongan lambene ngambil djangan, ngadjeng toya ngangge tjaratan. Sakeng irika dane weruh ring warnan Dalem kaget ring piarsan sampun kekenanin dua para. Nanging meneng ring pekayunan. Baos Dalem ring Mada , Man kenken Mada apa ada perlu ’ ’ Atur Mada : Ratu Dalem = ring Djawi madjapahit menawi rusak titan djagat ring djawi mdjapahit menawi rusak titan djagat ring Djawi, yang tan Dalem metutang mawinan titiang kautus nangkil ring Bali. Baos Dalem : kenken mirib ada tjeri yadin orta? Matur Gadjah mada : Ring Djawi wenten anak lekad luh Gede, Teguh, Sakti, nenten nyak nyingak ngalih somah, yan tan patuh tegeh gedene, Meorti ring Bali wenten parekan sapunika. Nyandang betjik paman druwenin, amuniki pisan djatmane punika, ngiring atepang Djawine ngelawan Bali. Paman druwene tunas titiang adjak titiang ke Djawi, I kebo Taruna, baos Dalem: Paman Mada nanging apang sadja. Ia I Kebo Taruna masih keto, mawinbu ia madan taruna di Bali tusing ada anak lekad luh aketo, nah di Djawi ia pakurenan, Mada ngiring. Baos Mada; teken I taruna kenken adi,Ida Dalem sampun suetja i dewa bakal masomah, titiang di Djawi apan di Djawi ada lekad luh kadi pengatjep adine. I kebo Taruna suka ngring, sangkalih mepamit ring Dalem.
* Rauh ring Gunung Djawi, baos Mada; adi Taruna, dening suba paak Madjapahite nyandang adi mesiram, keringet adine meluah, apang ada raga-ragan adine dekot tangkil ring Dalem. Baos I Kebo Taruna: didja men ngerereh toya dini duwur bukite. Baos Mada, bisa adi ngawe sumur rike toyan sumure ane ening, medasar bhayu sabdha idep. Titiang pacang sareng mesiram yan ada baan adi yeh sumur. Sampun dalem baan dane ngokoh baan kuku, sara tan  djanten I Kebo Taruna antuk kedaleman sumur punika Rakian Mada; weroso dane mulangin-mulangin batu ane ageng-ageng kadi lesung rase ageng ipun. Ngatjepang I Kebo Taruna apang mati di sumur. Sampun malike kapikayun antuk ida Dalem, menawi roange di Bali ngetelang ring Gadjah Mada. Makarana ida mapikayun-mapikayun ngerereh margi pamoksahan. Mawinan tan tedun-tedun ring pekoleman.
* Ni Gusti Ayu Tangkas ledang kayune, ngemban purine kalih roang danene soroh pande Bangkasa. rauh gurun dane I Gusti Tangkas Tegeh Kuri. Raos I Gusti Tangkas, tjening eda elah ngemban putra, Dalem sampun memone, ngungsi kepelepasan yang moksah Dalem, anak alit kalih tjening nyen bakal ngerunguang. Djani gode Dalem anake alit adjak, nangkilin Dalem, apang goyang kayun Dalem. Yang sampun goyang  sinah ida tusing nyidang moksa. Ni Gusti Ayu Tangkas tangkil saha ngemban putra. Rauh ring Dalem Puri Tungkub baos dalem: kenken adi teka ngadjak i tjening anak nguda. Matur Ni Gusti Ayu Tangkas: Titiang tangkil ring Dalem sue Dalem tan naan lunga ke puri Bangkasa. Titiang polih arti Dalem praya moksa. Yan yakti kadi orti, anake alit sapunapiang titiang. Baos Dalem Eda ngugu orta titiang medalem i dewa kalih i tjening lilayang anake alit di djaba sumanggen. Inge Ni Gusti Ayu Tangkas Dalem tan wenten ring pelinggih. Nyadjag Ni Gusti Ayu Tangkas saha putra, saha pandjak nyerepin Dalem panggih tampak ida ne ring alase. Ketut ring Ni Gusti ayu Tangkas, kalih saha putra, saha ruang. Rauh ring pantjemanin tukad ayu mumpung toya ne ageng.Mandeg Ni Gusti Ayu tangkas sareng sinaminan, wawu matjetjingak Dalem sampun ngadeg ring wetan tukad ayu, tur mabaos. Baos Dalem: Adi NI Ayu Tangkas, tjening adjak makedjang. Ruang sedaya; eda nyebetang. Dening pamemayan manirane djani kewala, tan nana malih, ana pawidin manira ring ungguan manirane moksah, gawenang pelinggih dere sataat manira, yan puput pelinggih, ngaran Dalem Batu Ulu. I Dewa ruang adjak makedjang nihiwa maktinin, sat suba nyungsung manira, nyumbah manira. Nyen dja okas sanak, roang, tusing nyak nyungsung mebakti, djasta smat apang ia dadi sudana. Alase ento, endjek manirane ketututin sida atjene mentas tur sida bakat ngairinga mebaos, uling djani pastu manira yan dadi gumi apang madan gumi ban mentas. Puput baos Dalem, Ida Moksa. Wenten pelinggih madan Dalem Batu Ulu.
1.         Pura Dalem Batu Kuub
2.         Pura Dalem Bangkasa
3.         Pura Dalem Pebersihan
4.         Pura Dalem Pada Getas
5.         Pura Dalem Batu Ulu
**         Dalem Putih Djimbaran sampun meputra lanang. Pasihne : I Petak Djingga. Baos Dalem Patih ring putrane : adji ngalahin tjening, praya matemu ring sameton adjine. Tjening nyen ngeruang purine. Pet ten sing bapa rauh, ngawe nyen idewa pelinggih uling ditu bapa aste. Sat sampun tjening ngiring bapa mabaos. Putrane ngiringan, memargi Dalem ngawatara desa. Naken-nakenang Dalem Batu Selem. Ane keduluh gumi ne sehseh, Batu Bolong, Batu Belig, Batu Tulung, Batu Bedak, Batu Paras, Batu Bintang, Batu Bongkang, TonDjaya, rauh ring I Gusti Tegeh Kuri. Ketakenin I Gusti Tegeh Kuri. Baos Dalem Putih paman wenten manggih sameton manirane ngaran Dalem Batu Selem. Atur Arya tangkas : sampun moksa. Ring genah idane sampun kegawenang pelinggih ngaran puri Batu ulu. Baos dalem: Didja genahe atehang manira keme. Atur Arya Tangkas, ngiring saha ruang, rauh ring Puri Batu Ulu. Dalem Putih Djimbaran mapikarsa patjang sareng moksa ring adjeng pelinggih nyikiang pekayun. Dening ketinggalan padewasan pemoksahan nenten sida ida moksa. Nyelsel hangga ida Dalem Putih sambilan nulami Dalem Batu Selem. Mangke leng ira Dalem moksa: karengo Ide Dalem sekala Putih purus sira dadite kapiasem arsanira, ana ring Bali. Dadi ta amungrang lampah ira dalem Putih, angungsi Djawa Solo. Mangke utjap akene ring Bali. Tana radja, pahum sahananing patih2: pasung Gerigih, Pasung Giri, Tundjung Tutur, Tambiak, Arya Ularan, memilih radja, Arya Pandji keadegang radja, ring putin dalem  ungguan nira, nanging ring semanggen, tan purun ring pekoleman Dalem. Apan ada baos Dalem moksa; linggih idane kewastanin Dalem Pelinggih, Pelingih Dalem: saking semanggen antuk ida upaayu, Dalem Moksa. Pareng kelawan patih ira, tekeng wadwan nira, Pasek Pat, Pasek Lima, Pasek Pitu, Gunung Agung, Gunung Batur, Gunung Batu Karu. Irika ane kawinongin yang, nu ikanang Bali. Arya Pandji anggub djagat, ungguan nira ring semanggen Dalem Sukuwub. Para Aryanta angungsi ungguan nia dumun. I Tundjung tutur ngamong sawengkonin Krotok. Ungguan nia di Tenganan Geringsing. I Pasung Giri ngamong sahananin pegunungan sakeng Batur, di Den Bukit, ungguan nia ngaran panagara Taro. Pasung Gerigih  mantiri nia, ungguan niya ring Samuan tiga. I Tambiak ngamong desane ring bukit, ungguanniya ring Kuta mimba. Yan akudang warsa lawas ira nu ikang rat, angamit padmi Si Arya Pandji. Padmi nira ngaran Dewa Ayu Sari. Tan Purun makta kepurin Dalem ring Semanggen, kekaryanan linggih I Dewa Ayu Sari, ngaran puri Bukit Sari.
            Yang akudang sasihsuen ida merabi mobot I dewa Ayu Sari, tur maputra lanang. Ling ira Arya Pandji lawan rabine: Tan dados maktak keletuhan ring Dalem Tukuwub sakeng dumun. Ling Dalem moksa: Tiang sami iringang malih pidan tutug wenten anake alit titiang ngemban ring Dalem semanggen. Ling Arya Pandji: Ngiring Dewa Ayu Sari yang akudang sasih anake alit ring Bukit Sari keemban antuk ibiang kalih ruang soroh Tangkebane, dirgayusa anake alit, Kala wus karya tutug piodalan anake alit, katu putrane kepurin Dalem ring Semanggen si Arya Pandji ngemban. Akudang warsa lawas ira ngamong putra, ngamong puri. Purin Dalem Tukuwub kekenanin kali aga rogasengara Prapta pwa sira patih Tambiak. Ling dalem: Nah ditu kenehan manira kari ngayunin. Riwawu ida matjetjingak lor wetan ana wang Tianyar prapta nangkil. Ling Arya Pandji : Nah kenken gumine di Tianyar. Atur wang tianyar : ratu titiang nguningang orta ring I ratu. Djagat druwene ring Tianyar karawuhan antuk tamiu ngangken raga meburu, kotjap tedunina meburu ngangin2an rauh ring Tianyar mangkin, Titiang ngangken raga patih Gadjah Mada ring MadjaPahit. Sapunapi ratu tangkepin tan wenten atur wang Tianyar esek kayun si Arya Pandji ling ira Arya Pandji: paman Tambiak tjai wang Tianyar yan sadja aketo manira ngalain tjai mulit ke Tianyar. Kenken dja ditu keneh ruange manira sing dja bani manira mamoya. Manira nu nyamuang ring walung singkal, ring Pasung Gerigih, kalih ruang dini makedjang. Patih Tambiak ngiring, saha pamit. Wang tianyar taler mepamit. Si Arya Pandji tan ling kelawan sutan nira minggat pwa sira maring puri angungsi kekesiken desa supaman, kekisikin desa Abian Tiying. Ana alas, ana djurang, ana pangkung genah idane samuhe, genahe idane pahum, keiring ban danda, miwah ruang makedjang. Pasek pat mangda metulak ke gunung agung, nunas itja ring Betara ring Gunung Agung, mangda rahayu Bali pulina ne. Pasek Lima, metulak ke Batur Nunas itja mangda rahayu Bali pulina ne. pasek Pitu mangda metulak ke Batu Karu, nunas kerahayuan Bali pulinane, sami ngiringan, sami angungsi genah saha nugraha pengandika. Ungguan I Pasek Pat nunas itja ring negara Sorga. Ungguan I Pasek Lima nunas itja ring panagara Batur. I Pasek Batu Karu ring pantarin alas samuha genah samua alas yeki dadi panagara Auman. Baos Si Arya Pandji : Nyamuan ban danda dimantri, moosang penguning I Patih Tambiak kalih penguning roange di Tianyar. Bapa kenken tohin gumine apa tusing. Damar mada, Madjapahit suba ada di Bali. Atur I Pasung Gerigih miwah I Pasung Giri, ratu titiang mepamit padem yang kalah Baline, mangda polih titiang memarekan ring Dalem moksa. Atur bandanda miwah I patih-patih. Baos Si arya Pandji, titiang masih aketo apang polih nyebeng Dalem moksa okasang. Puput bebaosan ling Si Arya Pandji : Bapa Patih, paman Bandanda kalih roang sedaya genah pahum puniki wekasan apang dadi pura pauman. Genah samike niki wekasan dadi gumi Samu, sami ngiring kapahikin. Sami pada metulak ngungsi ungguan. Si Arya Pandji mekayun lunga ke Den Bukit, sane ngiring menesa ring Abian tiing. Rauh ring Den Bukit ngandikain roange di Den Bukit mangde samine ring tengah alase wayah. Ngalih saru pesangkepanne sami pada ngiring. Pahum ida ring tengah alase wayah mekarya genah pengiringe ngae pondok. Baos Arya Pandji teken roange di Den Bukit apang sedia roange di Den Bukit makedjang. Musuhe di Madjapahit suba ada di Bali. sue ida irika mebaos gumanti puput baose sami pada ngiring.
            Baos si Arya Pandji ring roange makedjang uli djani alase ene madan alas Pandji, pondok iringan manirane manesa abian tiing mimitane uli Bukit Kutuh. Pondokne dini mada Kutuh. Roang Den Bukit ngiringan. Si Arya Pandji metulak ngedaksinin batur. Rauh ring alas ambengan ane djurang, ane pangkung, irika ida ngamoang roange sewengku daksinanin Batur. Ka iring baan I Menesa Abian Tiing. Irika ida ngelasan baos ring roange makedjang. Boos Arya Pnadji: Made ne di Tianyar. Da mara ring Bukit Djimbaran, Kanikin roange mangda sedia, roange sami ngiringan. I Manesa abian Tiing ngawe pondok. Ling Arya Pandji pondok pamane wekasan dadi gumi kutuh. Genah gelahe nerangan musuhe di Madjapahit teke, wekasan apang dadi puran Nataran. Wawu ida metjetjingak lor wetan katah anake rarud nangkil, ada tikel, ada kanin, saget Si Arya Pandji ngandika : man keliken paman makedjang mamuat kanin paman uli didja. Kenken unduke, matur sang kapangandikin : Ratu Yudane sampun rames ring alas djarak bangke akeh roang druen tjokor I Dewa ngemasin mati. Ring alas djarak bangke megunung bangke, mesegara getih, tur kepastu antuk I Mada, genah Yudane rames, yan dadi gumi madan gumi Bangkali. Engsek Si Arya Pandji, tur meharsa budal. Kepuri Semanggen Dalem Tukuwub. Rauh ring Pantarin margi Saget ida memanggih gerihe sakeng Bukit. I Patih Tambiak kairing ban soroh danene. Bukite sampun ketunjel antuk Si Arya Damar. I Patih Tambiak ngungsi Batur ring paneradjon. Roange niya petjelatjag, ana ring genian ,Batu Bongkang, ana ring genian, ana ring Peraupan, Patih Tambiak ngemes ring pegunungan. Lingan Arya Pandji ngungsi ungguan I adji Moksa, ngaran puri Batuulu irika ida medewa seraya nunas itja. Durung puput pengaswatan idane prapta rakian Mada, wirosa saha kadge. Melayu pua sira si Arya Pandji sakeng puri Batuulu. Ring Toya melayu ida tiba, ngedaksina lampah ida, rakian Mada, wirosa saha kadge. Melayu pua sira si Arya Pandji sakeng puri Batuulu. Ring toya melayu ida tiba, ngedaksina lampah ida, rakian Mada tedun ring toya ayu amuru lampahe si Arya Pandji. Rauh ring penepin Samudra, si Arya Pandji nunggal ring tegal asah. Prapta ring pantarin tegal, rakian Mada sampun ring ungkur ida, katuek si Arya Pandji uling ungkir, tiba ida ngmasin yantu, layone ngadjengin siti. Pun rakian Mada daat angengkebin berah maria, metilak sakeng tegal asah ndeng si puri Bangkasa. Peramin Dalem ring Bang Kasa, melayu ida tiba ring toya hayu, ngedaksina lampahe amurang, tan doh lampah ira, katuek de Rakian Mada, sida ring tepining tukad yeh hayu. Rakian Mada malih metulak ngungsi purine ring Bukit Sari. Rauh ring puri Ni Gusti Ayu Sari, sampun rarud kairing antuk ruang memegat. Telas roang pengebrob purine sami rarud. Ipun rakian Mada galak ngungsi puri Dalem Semanggen, Kepanggih anak alit tan ana ngerengenda. Ling rakian Mada I Dewa Sira, sira madue putrane. Ling wong rare titiang kaputra antuk Arya Pandji. Bening langkung duka rakian Mada arep amelasan sentanan Dalem Bali, Wiroso ngunus keris, kaget wong rare tur metaken Sapa sira djerone, sakeng napi, punapi perihe, dadi wiroso ngunus keris. Ling rakian Mada : Tiang patih Madjapahit patjang melasan sehananin Dalem Bali. Djero memanggih adjin tiange Arya Pandji. Ling Mada : sampun seda ring tegal asah titiang ngematiang. Sedih bara anake alit meduluran matur : Yan yakti sapunika, durus puputang titiang mangda sareng titiang ngiring adji. Duka sira rakian Mada, wawu praya katuek meling dane ring tatua, tan dadia ngematinin wong rare, telas berahmatian niya metu dharma ngerandjing ring anggan dane. Ling mada: Tjening tiang tan dadi ngematiang anak alit, ampura tiang. Atur wong rare : yan yakti tan nyidang ngematiang tiang, tiang mediolas teken djerone apang tiang polih ketemu teken ladji. Yadin ida seda, mangda tiang polih ketemu ring layon ida.  Ling sira Mada : Titiang tututin. Mamargi sangkalih layone ngerepin siti. Kebadingin layone antuk I Mada. Kaget I Mada, aduh djangus. Uli djani mapesengan Dalem Djangus. Wong rare nangis, ngangkebin layone adji, atur wong rare, olas djerone nyedayang tiang ngelah adji. Sira men tunain tiang merta. Hidup tiange kempun baan Sanghyang Merta, titiang alit diruang nyidayang ngalih merta, sira men ngerunguang kehidupan tiange. Ling Mada : Sira ngae I Dewa ento idin merta. Ling wong rare dening sampun sed asampunapiang mekarya merta. Ling sira Mada : Tjening bapa mai ke Bali nyiatin Baline. I Dewa nyan tempe pererainan adjin I Dewane merupa djangus. Aturin bapa ngawali yadnyane lelima I Dewa nyolahang, adaning tapel baan nuran Sidha Karya. Adanin bapa soroh melayu adjin I Dewa Seda melaib. Tongose suwud adanin tegal asah adanin Buruan. Bapa memuru adjin I Dewa tur nyedayang dini.
            Sapa sira dja meyadnya, dane I melayu ngewalinin antuk tapele baan nurun Rasa hayu kayun anake, kawastanin tapele Sidha karya, kewastanin desane Okasan Antaran. Kesenen I Melayu keasihin antuk roang, merentanin I Melayu tjatur, ane binih duwur keaturin antuk I roang ngamel djagat. Antarane kesinggihan antuk roang mewangsa I Gusti Singgih. I gusti Bendesa Singgih. Sane Madenan kari melayu ngamong pretasti, kawitane tapel penurun. Ane menyoman, dadi menesa ring penegara Neriti. Sane meketutan minggat ring Buruan. Ngawatara desa, arsa dane makte tapel kawitane, nenten kewehin antuk I Melayu, apang sami pada makta petin tapele kewehin makta. Memargi sane meketutan ngawetare desa. Kerisikin yeh Ayu, arsa dane mesanekan ngewangun pondok. Swe dane irika akeh anak kepanggih, taken ketakenin ngangken raga soroh Gaduh.
            Dane ngangken raga dening kekalihin Made I adji kesorohan dari soroh Melayu. Tiang kesorohang dari soroh pendem. Mekardi dane pengastawan wastanin pura Manik adji. Sepe Moksa han Dalem Batu Selem, Sepe madegan raden pandji, ane putra ida Dalem Batu Selem roro, binih duwur, I Gusti Susudane Batu Suluk.
Made kari alit, seduk perang I Gadung di Bali dening dahata rames perange para menak wyadin kaula sami, sami pada ngarengenan raga tan ana ngarunguang wangten. Pada djedjeh ngemasin pati, kepatinin antuk Mada. Sami para Bali ne ngungsi pegunungan. Ane ring Tjuli, ring Songan, ring Terunyan, ring Djungdjungan, ring Batur, ring Kedisan. Ring Djuntal, ring Tjempaga. Aten I Gusti Susudane kari alit, tan ana wang ngerenge angungsi panagara ring genian lampah ira. Prapta ring penepinin segara, memanggin sampan, senatukan runtag pekayunan ida, ring musuhe galak sampane kesogokang bakte kesegara tur kelinggihin antuk ida.
Rauh ring tengahin Samudra tan linga ida ring sampane botjor, kelebu ida lemlem batjin sampane kampih ring Negara Nusa. Kaget wang Nusa memangguh sampan kampih medaging anak kari rare. Kaduduk antuk wong Nusa. Katur ringdjero dane pemekel I Bandesa Nusa. Baos I Bandesa Nusa: Nah depang dini kedjang. Sue I Bandesa Nusa ngemban anake alit. I Bandesa Nusa adrue putra wadu asiki mepesengan Ni Luh Bandesa, sami yusane ring anake alit. Suka I Bandesa Nusa nakenin anake alit : tiang saking Bali, putran Dalem Batu Selem. Adjin tiange Dalem Batu Selem sampun Moksa. Madeg titiange mangelah nyama, sangkaning pengeredanan, ngaran Arya Pandji. Uwug Gumi Baline, sane nguwugan I Gadjah Mada, Arya Damar. Raden Pandji seda ring Tegal asah. Roang titiange Pasek Pat, pasek Lima, Pasek Pitu, sami ngungsi pegunungan. Titiang mangelah nyama, wenten ngengkeban raga, wenten nyerah ring I Gadjah Mada tur kesusudang nyaman titiange dadi sudra. Titiang tan wenten anak negrenga, dening kari alit, amlih a djerih kasusudang mawi elas anunggang sampan tiba iriki ring Nusa. Kaget I Gede Bendesa matjebur nyaup nyongsong anake agung Putra, kalinggih ring pepelangkan I Gede Bandesa ring bebataranne matjelepek mangkilin. Saha penyanah somah laki wadu, roang makekabehan, atur I Gede Bandesa : Ratu gumanti sesuwunan titiang.
Yan yaktiakdi utjana, sesuwunan titiang ring Bali, sami nyerah dadi Sudra, dumadak tjokor I Dewa Pandjang Yusa, iriki patjang sungsung titiang, mangda wenten ngagungin gumi Nusane. Puniki titiang medrue pianak wadu, dumadak mangda pandjang umur. Praya aturan titiang ring tjokor   I Dewa. Mangda ledang nganggen panyeroan iriki malih wang Nusane sami tjokor I Dewa Ngambelan. Anake agung ledang arsa ring pengebaktine wang Nusane sami yang akudang warsa lawas ira. Warnanan duur dewa agung putra, Ni Luh Bandesa sampun nedeg djedjaka, I Gede Bandesa wenten kayun dane ngerangkupang putrine ring I Dewa Agung masiram kesegara, mairingan wang desa makedjang. Makekalihan Ida masiram kala ring pasiraman I Dewa Agung, kayudang antuk haus. Ni Luh Bandesa nangis melib kasisi ring biase maguyang. Wang Nusane ngulkul ibeng, paserepe ring pesisi pasihe ngilehin Nusane. Sami sedih sami ngeling ke jallang suka. Kedalih ida sampun sarap mina.utjap I Dewa Agung hanyud ngatebenan, kampih ring pesisin pasihe ring Gua Lawah. I Dewa Agung tane lesu, tane kuru, kaget I Dewa Agung memireng baos, kapanikang nagkil ke Gua Lawah. I Dewa Agung nagsekin Gua Lawahe. Rauh ida irika adjerih pisan kayuna memanggih naga masuku tunggal wawu ida merarsa matinggal mabaos inaga: Meme Sang Hyang Besuki, melinggih ring Tulangkir, yan sadja I Dewa putran Dalem Bali, tusing madue pepasih meme ngadanin I dewa uli djani I dewa madan Sri Pelaka. Pelak ingaran hirung ke ingaran mabang. I Dewa nu metjunguh Barak, tedasang barak tjunguh I Dewane Sari nganggon melasan. Uli djani nedasan momone ditjunguh Sri Pelaka nyadia ngiringan. Ngandika Ida Sang Hyang Besuki: Tjening dadi Agung di Nusa, apa dot makelo ngisiang gumi, apa dot enggal mati. Matur Sri Pelaka: Titiang nunas itja, mangda sue titiang ngamel djagat Nusane mangda rahadjeng. Ngandika Sang Hyang Bhesuki: Tjening nyak ngaenang meme pelinggih di puntjak gunung Nusane apang ada pura muntjak Mundi di Gunung Nusane. Sri Pelaka ngiringan pekayunan. Baos Sang Hyang Besuki : Yan sadja sida ban i dawa ngaenang meme pelinggih di puntjak Mundi apa dja berat tjeninge meme nulungin. Atyur Sri Pelaka : Titiang ngiring. Nah dong kemo metulak ke Nusa, atur Sri Pelaka :  Titiang tan wenten muat djukung. Baos Sang Hyang Basuki: Nah tuwun I Dewa ketoyan searane, Sri Peleka tuwun katoyane, toyane ke upin antuk Sang Hyang Besuki, saakeng Gua Lawah. Sri Pelaka anyud keampekan harus. Kampih di pesisin Nusane kependak antuk wang Nusa. Wang Nusane waneh tan pemerta seperauh I Dewa Agung Putra.  Luh Bandesa legawan danene, rasa uning ring suarga, nagkilin Sang Hyang Semara. Rahina wengi tan keni winilang, wong Nusane ngaturan pangeledang ring djeroan dane Ni Luh Bandesa. Luh Bandesa ruang sami : Gelah metakon teken adjak makedjang, tjenan gelah akedjep madeg agung patine teka, tjeman gelahe mesue madeg agung memanggihin kesukan ring Nusa. Matur Ni Luh Bandesa saha ruang : Ratu titiang yan dados mangda sue iring titiang ngardinin gumi Nusane kesukan. Baos Sri Pelaka: Yan aketo djalan adjak makedjang ngatjepang ngae putra di puntjak gunung Nusane. Apang ada pura Muntjak Mundi. Boos Ida Sang Hyang Besuki genah idane ngewaswas Nusa Kambangane ring Djawa. Wang Nusa sami nyungsung ring Muntjak Mundi, Ni Luh Bandesa, ring djeroan danene, Sri Pelaka lungan ke Puntjak Mundi mekardi pelinggih Ida Sang Hyang Bhesuki. Yan akudang warsa suwene Sri Pelaka tan naan budal mekardi pelinggih Gunung Nusane. Ni Luh Bendesa ring djeroan, kebubangan seantukan I Dewa Agung tan naanan budal, wiroso Ni Luh Bandesa nangkil ke puntjak Mundi ring I Dewa Agung. Atur Ni Luh Bendesa : Ratu napi pakenohe mekardi pura, tan naanan budal, sira kekardinin pura, napi pitjan purane. Ngandika Sri Pelaka : Luh Bandesa apa karana pedih penakenne, Atur Ni Luh Bandesa; Napi gunan titiange ngewang djero tunggal ring tjokor I Dewa tan naan budal, perih rare memerih badjang, perih badjang memerih padmi, merih padmi memerih putra, punika purane patjang ngardinin titiang putra. Engsek Sri Pelaka, yang sentana kardi nitiya ring Sang Hyang Besuki, yang pura yasin nitya ring Ni Luh Bandesa eling ring penugrahane nguni. Kenikin Ni Luh Bandesa; nyai Luh Bandesa de dje ngogah manira mewidhi, apang pad medaging, nyai kepianak manira kewidhi, djalan pada nunas itja dini dinatar purane. Apang pada mapikenoh, Ni Luh Bandesa ngiringan, makekalih nunas itja. Ni Luh Bandesa perih sentana, Sri Adji Pelaka melungguhan penikane nguni. Karengo-karengo antuk Sang Hyang Besuki, wiroso ida mintar ke puntjak Mundi dedeh gumi Nusane Sabeh bales di pengastawan madjedar, kaget di pangkon Ni Luh Bandesa anak  alit lanang nyekala Ida Sang Hyang Besuki tur ngandika : Nyai Luh Bendesa, de ngoda anak miyasa pura, sangkan meme mituduhin mekardi pura di puntjak. Nyai Sungkawa tan ana Senatan meme maweh Sentana. Pang melah mehayu wong rare sentana ta yeki okasan tan mati peteng, tan mati lemah, tan mati di tampakin paluga, Yan ana wisnu wang seturun ke Bali pulina tan mati makte wekasan ngaran ya I tjening Dalem Baukut. Yan ana Wisnu wangsa turun ke Bali Pulina mami nitipang siung ammi ring kayu dadap, ke anyudang di tukad Undane, didine olih dja laran I Djelantik melaran kesatrian. Ke Nusa I Djelantik pandjak kenawa, aturan padmin Ni Gusti Ayu Lod, siung mami ngaran kerise I Pentjak saang. I Pentjak saang nyedayang Dalem Baukut. Yeki maka penelas Dalem Bali ane ngaran parebali, rowang Dalem Bali I Pasek Pat, uguwaniya, aneng sorge, agemaniya Gunung Agung,,
Ngeraniya I dukuh Sorge,, Di I Made I Dukuh Gamongan,, agemaniya aneng bukit Lempuyang,,
Aneng ping tri, uguwaniya ring payangan tiba kauh, ngagem Gunung Batu Karu,, pepasih ira Dukuh Buk tabiye,, yang binih bungsu uguwaniya ring Sakenan, agemaniya bukit Luhur Ulu Watu,,
Pepasih hire I Dukuh Pereteke,,
Pasek pare Bali pantja, roang Dalem Bali, Pasek Kayu Putih, agemaniya Pura Batur. Pasek Kayu selem agomaniya pura Ulun Danu,, Pasek Kayu Ireng, pari agemniya Pura Djati,, Pasek Kayu Tjemeng, Pari agemaniya Penulisan, Pasek Tjelagi Manis Pari agemaniya, Pura Taman Sari.
Yeki ngaran Pasek Gunung Batur. Pasek Pitu, ane mungguh Pare Bali.
Druwen Dalem Bali, I Bende, Pantiniya Bendesa,, Gaduh Pantiniya gaduh,, Kebayan Puraniya Kebayan,, Pasek Puraniya Pasek,,
Dangka Puraniya Dangka.
Ngukuhin Puraniya Ngukuhhin,,
Penyelawean Puput ring Sanggah,, ngran soroh Pemasahan,,
Yeki sanak kesanak, rowang Dalem Bali,, Asing kesuwetjin antuk Dalem Bali,, Kawisudhe ring Puri, dadi Pengerob Dalem. Ngaran soroh Tangkeban. Purine Batu Kuwub,, Pengerobniya Tangkeban,, Pengerob Dalem Bangkasa,, ngaran soroh Pande Bangkasa,, Pande Bangkasa aderuwe perapen,, Kala atiwa-tiwa, yan tan aderuwe padme ring Sanggahniya, wenang nyudukang sanggar Agung ring sangniya,,Nunas Tirta Saibuh, ring betara digunung Agung, memuput pitaraniya wenang,, Pelugran Ida Betara Mahadewa seduk di Gunung Agung, memuput Pelugran Ida Betara Mahadewa seduk di gunung Agung. Yeki ngaran para Bali Tangkeban,,
Yeki ane malih ngaran parebali kawi suda antuk Dalem Bali Dalem Batu Selem ngaran penyungsungan niye ngaran pura Panti, kaderue antuk Dalem Batu Selem, ngaran kaputran antuk Arya Panji Sakti. Ngaran panti kalawesan.
Yeki ngaran Panca Dalem, bina kadi Dalem Batu Kuub Bang Kasa, pebersihan pada getas Batu ulu, ngaran.
Panjak Dalem Bang Kasa, pebersikan pada getas Batu ulu yeki sami anyungsung ring Dalem palinggih Batu Kuub ngaran.
Ayuwe kita lali ring pengastulan mapan kamimitante setunggal, yan kita lali kekenain sakit gereaste, ngaran yeki abad ke telulas.
Yeki kita ngaran soroh Batu.

ABAH – ABAHAN
Muah ana bisaman Nira ikang dalem batu selem ring dalem bali batu kuub ngaran muah dalem batu putih Jimbaran, kadi iki wus niye. Uduh kita sentane sepreti sentanante kita mekabehan : Hayua kita kalelem ring penggastulan pancasatan nira, mekadi Pura Dalem Batu Kuub.
Pura Dalem Bang Kasa. Pura dalem Pabersihan. Pura dalem Pada getas. Pura dalem Batu ulu, apan kita ngaran setunggal kemimitan niye mekabehan make pangeban preti sentanan ku juga, dening kamimitante, ateher murda kita kabeh apan kamulatante, lama kane sira weruha sedaya muah upe caraning atiwe-tiwi, sane patut ngangge wenang ring pemandusannia wenang dasar niye apancung pering.
Muah yan sampun sentananniye wenang tinangge luwir niye padma sane.
Padma Sari, patulangan niye lembu baden niye tinangge atumpang sanga.
Ngaran malih ane malu nugraha mungguh rurub kajang sane patut tinangge Luwir niye Dasa aksara Sapta aksara Panca aksara Panca brahma Tri aksara Dwi aksara Sadia kerti, sapta tisa wait, nawasange muang aksara muang wong kara, wong wus mapogala ring lelate wong kasa sari, ike kramaniye, ayue kita tingsal ring piagem panugrahante, rikale sewekas-wekas, ngnirtin wong pejah pangesengania, diastu mapendem toya iki misi sekar tunjung, muang seet mingmang mewadah bungkak nyuh gading.
Ring surat kajange ngangge aksara ONG KARA ADU MUKA. 
    


Jumat, 09 September 2011

ISTA DEWATA BALI TV

SEJARAH PURA DALEM SIDHAKARYA BANTAS-PERAUPAN

Pada episode kali ini, tim ista dewata mengajak anda berdarma yatra ke Pura Dalem Sidhakarya Peraupan Denpasar. Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini terletak di Desa Pakraman Peraupan, peguyangan kangin, kecamatan Denpasar utara.Secara letak atau administratif, Pura Dalem Sidhakarya peraupan terletak di lingkungan banjar bantas, jalan antasura gang batusari. Pada ketinggian tujuh meter dari permukaan laut. Pura ini dapat ditempuh dengan kendaraan bermotor atau mobil, sekitar 4 kilometer dari pusat kota Denpasar.

Sejarah Pura Dalem Dalem Sidhakarya Peraupan Denpasar ini menceritakan kedatangan Patih Gajah dari Majapahit untuk menyerang Bali.
Diceritakan Si Arya Panji ingin pergi ke Den Bukit, yang diiringi Bendesa abian Tiing. Setibanya di Den Bukit, Arya Panji berpesan kepada warga Den Bukit agar siap siaga, karena musuh dari Majapahit sudah tiba di Bali, hutan yang di pergunakan sebagai tempat perunding ini dinamai Alas Panji.
Lalu Si Arya Panji kemudian bertolak ke selatan menuju Batur, di wilayah selatan Batur beliau berpesan kepada kerabatnya semua tentang keberadaan Pasukan Gajah Mada di Tianyar dan menuju Bukit Jimbaran. Di Pondok Bendesa abian Tiing tersebut kelak menjadi Desa Kutuh dan tempat Arya Panji menerangkan kedatangan musuh dari Majapahit, kelak akan menjadi Pura Nataran.
Beberapa saat kemudian Si Arya panji mendapat informasi bahwa peperangan telah berlangsung sengit di hutan Jarak, mayat bertumpuk tumpuk seperti gunung, tempat peperang sengit itu, jika kelak menjadi sebuah desa supaya bernama desa Bangkali atau Bangli. Dan Si Arya Panji berniat pulang ke puri Semanggen Dalem Tukuwub atau batu kuub. Di tengah perjalanan, beliau bertemu dengan prajurit dari bukit, yakni I Patih Tambiak mengungsi ke Batur yakni di Panarajon. Warga tersebar ke mana mana ada di Batu Bongkang ada di Genian ada di Peraupan. Patih Tambiak menyembunyikan diri di pegunungan.
Sekarang dikisahkan Arya Panji mengungsi ke tempat ayahnya moksa, yakni Puri Batulu. Disanalah beliau mendekatkan diri ke pada para dewa memohon keselamatan. Belum selesai beliau berdoa, tiba-tiba Patih Gajah Mada datang menyerang dengan keris. Lalu Si Arya Panji lari dari Puri Batulu, beliau menjatuhkan diri di sungai dan berenang ke arah selatan. Gajah Mada juga ikut terjun ke sungai membuntuti pelarian Si Arya Panji. Setelah tiba di tepi laut, Si Arya Panji menuju Tegal Asah, tiba di tengah tegalan Patih Gajah Mada sudah berada di belakangnya. Si Arya Panji langsung di tusuk dari belakang, Beliau jatuh dan tewas, Mayatnya terkurap ke tanah.

Gajah Mada sangat kesal dan bertolak dari Tegal Asah menuju Puri Bungkasa, Permaisuri Dalem Bungkasa melarikan diri dan menerjunkan diri ke sungai, belum jauh pelarian permaisuri dalem bungkasa, dan ia juga tewas di bunuh ditangan Patih Gajah Mada di tepi sungai Yeh Ayu.

Patih Gajah Mada kembali bertolak ke ke Puri Bukit Sari, ternyata Ni Gusti Ayu Sari telah melarikan diri diiringi oleh para kerabatnya. Semua orang istana telah mengungsi, dengan berang Patih Gajah Mada menuju Puri Semanggen. Ia menemukan seorang anak yang terlantar, yang ternyata Putra dari Arya Panji. Patih Gajah Mada hendak membunuhnya serta melenyapkan seluruh keturunan Raja Bali. Namun tiba-tiba ia teringat akan ajaran agama, tidak boleh membunuh bocah yang tidak berdosa. Patih Gajah Mada bahkan kemudian mengantarkan si anak untuk melihat mayat ayahnya.
Si anak yang bernama Dalem alit itu sangat sedih, setelah melihat mayat ayahnya Arya Panji yang berubah menjadi jangus, waktu dibalikkan oleh Gajah Mada. Patih Gajah mada kemudian mengambil kayu atau taru untuk membuat prerai atau tapel yang dinamakan Dalem Jangus.
Sejak itulah mayat Si Arya Panji bernama Dalem Jangus, lalu Dalem Alit menangis, merebahkan diri di atas mayat ayahnya. Serta Dalem Alit berkata ”betapa tega tuan membunuh ayahku, siapakah yang akan aku mintai makan nantinya, hidupku diemban oleh Sang Hyang Amerta, sedangkan aku masih kecil belum bisa mencari penghidupan. Siapakah yang akan memperhatikan kehidupanku nantinya”. Dan Patih Gajah Mada menjawab ”siapa yang melahirkanmu, itulah yang patut kamu mintai nafkah” Lalu Dalem Alit kembali bertanya ”karena ayah dan keluarga saya sudah tewas, bagaimankah saya bisa mencari nafkah”. Sembari Patih Gajah Mada menjawab ”Wahai anakku, aku datang dan menyerang Bali. Tujuan aku kesini adalah untuk menghancurkan serta membunuh dan melenyapkan seluruh keturunanmu di Bali”.
Setelah mengatakan maksud dan tujuannya Ke Bali, lalu Patih Gajah Mada mengambil kayu atau taru untuk membuat prerai atau tapel yang dinamakan dalem jangus. Kaulah yang aku serahi melakukan upacara sesuai dengan ayahmu berupa jangus.
Sejak itulah, Dalem Alit diserahi tugas melakukan upacara yadnya sesuai dengan rupa ayahnya berupa jangus. “Aku serahkan lima jenis upacara itu, kaulah yang mengolahnya. Prerai atau Tapel itu sekarang dinamakan topeng Sidakarya yang berfungsi sebagai panca yadnya dan tirtanya untuk muput karya. Dan Dalem Alit ini, dinamai warga Melayu oleh Patih Gajah Mada, sebab ayahnya tewas dalam pelarian. Tempat ini tidak lagi bernama tegal asah, namun dinamakan Buruan, sebab Gajah Mada memburu ayahnya dan membunuhnya disini.

Layaknya pura-pura lain di Bali, Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, dibagi menjadi tiga mandala, yaitu kanistan mandala atau jaba sisi, madya mandala atau jaba tengah, dan utama mandala atau jeroan.
Dengan luas sekitar 10 are, areal Pura Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, dihiasi beberapa buah bangunan suci dan pelinggih, termasuk pelinggih pokok pura.
Pada jaba sisi atau nista mandala, dari arah selatan keutara, pandangan kita akan melihat, bale kul-kul, pengelurah, yang merupakan lurah atau iringan dari Ista dewata Hyang Widhi dan yang paling utaranya terdapat bambu gading.

Memasuki jaba tengah, terdapat aling-aling, berupa macan gading. Menuju kejeroan atau utama mandala di arah barat ke timur, terdapat pelinggih wenara petak yang berada tepat dibelakang aling-aling macan gading.
Di Utama mandala dari arah utara ketimur, terdapat bale pemangku, bale pengiasan yang digunakan sebagai tempat ngias Ida bhatara sekaligus tempat menghaturkan banten pemereman pada saat pujawali.
Dari arah utara keselatan terdapat, bale banten, padmasana, pelinggih gedong meru Dalem Sidhakarya, bale gong dan penyimpenan wastra pelinggih. Disamping itu, dari arah selatan Pura Dalem Sidhakarya terdapat, pemadegan Ratu Gede Dalem Peed atau Ratu Dalem Lingsir.

Tahap pembangunan Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, sudah melewati tiga tahapan pembangunan, yang dimulai dari tahun 1990 hingga 2005. Bangunan yang di bangun pada tahap pertama adalah padmasana, gedong meru, bale piasan, serta bale gong. Dan pada tahapan ke tiga yang dimulai tahun 2005 yang diperbarui adalah bale kul-kul.

Pangempon Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini berjumlah 15 Kepala Keluarga, yang berada di wewengkon banjar bantas peraupan. Para Pangempon ini bertanggung jawab penuh atas keberadaan pura, baik kebersihan maupun kelestariannya.

Pujawali atau tata upacara keagamaan yang dilaksanakan di Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, dapat dikelompokkan menjadi dua jenis, yaitu upacara yang bersifat rutin dan upacara yang bersifat insidental.
Upacara keagamaan yang bersifat rutin yaitu pujawali atau piodalan. Berdasarkan perhitungan wewageran dan wuku, pujawali di Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, jatuh pada buda kliwon sinta atau rainan pagerwesi.

Keunikan dari Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, adalah banyak munculnya benda-benda pusaka Dalem Sidhakarya, yang berupa keris ki kebo teruna atau kebo iwa, pecut naga tatsaka, prerai batu kebo teruna, rambut sedana, manik banaspati raja, keris alit ber luk solas, keris polos, dan keris pengentas dewa.

Pura Dalem Sidhakarya Peraupan merupakan pura dalem jagat atau penyungsungan umum yang berfungsi memohon kerahayuan jagat dan juga pemuput karya mepanca yadnya.
Pura Dalem Sidhakarya peraupan ini, termasuk pura cagar budaya karena banyak terdapat peninggalan purbakala yang ada disini. Serta dipercayai oleh masyarakat sebagai tempat memuja kerabat dalem atau trah sentana DALEM BALI